Professionaliteit en professionaliseren, deze twee lijken in veel teksten over leraren een Siamese tweeling geworden te zijn. Ik breek hier graag een lans voor een brede blik op zowel het eerste als het tweede concept. In de afgelopen maanden heb ik veel leraren en schoolleiders gesproken over hun wens om grip te hebben op hun eigen werk én de daarin aanwezige groeikansen. Daarbij ga ik uit van de definitie van Ruijters en Simons (2014): ‘Een professional is iemand die ervoor kiest en zich erop toelegt om, met behulp van specialistische kennis en ervaring, klanten op een competente en integere manier steeds beter van dienst te zijn. Daarbij maakt hij gebruik van, en draagt actief bij aan, een community van medeprofessionals die het vak bij voortduring ontwikkelen.’
Leraren zijn niet altijd professional in deze zin. Maar al te vaak is er weinig ruimte om zelf besluiten te nemen over de manier waarop zij specialistische kennis kunnen inzetten ten behoeve van het onderwijsproces. Vaak spreek ik met teams over de manier waarop zij zo’n ‘community’ voor elkaar kunnen zijn, een leergemeenschap waarin je elkaar scherp houdt en ervaringen uitwisselt, maar ook nieuwe kennis opdoet door samen activiteiten voor leerlingen te ontwerpen en die samen uit te voeren. Dat verrijkt niet alleen, het geeft ook de broodnodige ruimte om het onderwijs te verbeteren of te vernieuwen.
Is er dan meer professionalisering nodig? Professionaliseren is het meest effectief als het contextgebonden gebeurt, samen met anderen, ten behoeve van het onderwijs en met een duurzame inbedding in het beleid van de school (Van Veen ea 2010). Maar ook werkt het beter als er sprake is van een hoge mate van autonomie bij de leraar. Weg met de verplichte trainingen en cursussen dus! Zelf beslissen over je ontwikkelingsweg en samen met anderen daaraan werken. Dat vraagt om collega’s die positief-kritisch met je willen meekijken naar wie jij bent en wat je nodig hebt in je werk.
Vervolgens functioneren deze professionele leraren het best in een omgeving die hun handelen en de reflectie daarop ondersteunt; in een professionele cultuur waarin collega’s effectief met elkaar willen samenwerken door zichzelf en elkaar steeds te ijken aan de gezamenlijke ambitie en waarden. In zo’n organisatie vertel je elkaar de waarheid, terwijl je de relatie heel houdt. In zo’n organisatie ga je uit van verschillen tussen mensen, in interesses en voorkeuren en kwaliteiten.
Het is dus belangrijk om aandacht te hebben voor de ruimte waarin de volledige professionaliteit van de leraar zich kan ontplooien. In diezelfde ruimte ontstaat de dialoog over de zelfgestuurde doorontwikkeling van die professionaliteit. Professionaliteit veroorzaakt zo de professionalisering en is niet langer het veronderstelde gevolg daarvan.
Dit bericht heeft 0 reacties